نظر مشاوره حقوقی خانواده در خصوص مقرری خانوادگی

نفقه، فراتر از صرف هزینه و مخارج زندگی است. این واژه، بیانگر مسئولیت اجتماعی و اخلاقی سرپرست خانواده در تأمین نیازهای همه اعضا است. نفقه، به معنای فراهم‌کردن شرایط مناسب برای رشد و شکوفایی افراد خانواده است. این مسئولیت، شامل تأمین نه ‌تنها مایحتاج مادی همچون خوراک، پوشاک و مسکن، بلکه همچنین امنیت، آسایش و رفاه آنان نیز می‌شود.

در واقع، نفقه بُعدی فراتر از صرف هزینه دارد. آنچه اهمیت دارد، درک این مسئولیت و تلاش برای ایفای آن به بهترین شکل ممکن است. چرا که سرپرست خانواده، با انجام این وظیفه، نه ‌تنها به نیازهای مادی اعضا پاسخ می‌دهد، بلکه به رشد و تعالی آنان نیز کمک می‌کند.

بنابراین، نفقه را نباید صرفا به‌ عنوان یک امر مالی تلقی کرد، بلکه باید آن را مسئولیتی اجتماعی و اخلاقی در نظر گرفت که فراتر از مخارج زندگی است.

معنای لغوی نفقه

در لغت، نفقه به معنای هزینه و خرجی است.

به عبارت دقیق‌تر، نفقه در لغت به معنای مالی است که برای ادامه زندگی صرف می‌شود. این مفهوم شامل هزینه‌های مختلفی چون خوراک، پوشاک، مسکن و غیره می‌گردد. پس در معنای لغوی، نفقه به معنای هزینه و مخارج مربوط به امور زندگی است.

دلایل وجوب نفقه

بیایید نگاهی متفاوت به دلایل وجوب نفقه داشته باشیم:

نفقه، تعهدی است که بر اساس پیوندهای عاطفی و اجتماعی میان افراد شکل می‌گیرد. این تعهد، از سه منبع اصلی نشئت می‌گیرد:

1. زناشویی: در این رابطه، همسر به سبب پیوند زناشویی، مستحق دریافت نفقه از سوی همسر خود است.
2. خویشاوندی: خویشاوندان نزدیک مانند والدین، فرزندان و سایر بستگان نیز به ‌واسطه پیوند خونی و خویشاوندی، حق دریافت نفقه از یکدیگر را دارند.
3. مالکیت: در موارد خاص مانند مالکیت بر برده یا حیوانات، فرد مالک نیز ملزم به تأمین نفقه آنان است.

بنابراین، نفقه، حاصل تعهدات اخلاقی و اجتماعی میان افراد است که بر پایه پیوندهای عمیق عاطفی و اجتماعی استوار می‌شود. این پیوندها، سبب ایجاد مسئولیت در تأمین نیازهای یکدیگر می‌گردد.

الزامات نفقه

در حقوق خانواده ایران، الزامات نفقه به شرح زیر است:

• نفقه زوجه:

1. بر اساس قانون مدنی ایران، شوهر موظف است هزینه‌های زندگی همسر خود را تأمین کند. این شامل هزینه‌های مسکن، خوراک، پوشاک و سایر مایحتاج زندگی است.
2. پرداخت نفقه زوجه، حتی اگر همسر دارای مال و ثروت شخصی باشد، بر عهده شوهر است.
3. در صورت امتناع شوهر از پرداخت نفقه، زوجه می‌تواند از دادگاه تقاضای پرداخت نفقه کند.

• 2. نفقه اطفال:

1. بر اساس قانون مدنی، پدر موظف است هزینه‌های نگهداری، تربیت و تحصیل فرزندان خود را تأمین کند.
2. این تکلیف از زمان تولد فرزند آغاز می‌شود و تا زمان استقلال مالی فرزند ادامه دارد.
3. در صورت فوت پدر، این مسئولیت به عهده وارثان پدر قرار می‌گیرد.

• نفقه والدین:

1. در صورتی که پدر و مادر نیازمند باشند، فرزندان موظف هستند هزینه‌های معاش آن‌ها را تأمین کنند.
2. این وظیفه حتی در صورت نداشتن مالکیت شخصی از سوی والدین نیز وجود دارد.
3. در صورت امتناع فرزندان از پرداخت نفقه، والدین می‌توانند از دادگاه تقاضای پرداخت نفقه کنند.

در مجموع، الزامات نفقه در حقوق خانواده ایران بر پایه موازین شرعی و قوانین مدنی تعیین شده است و رعایت آن‌ها از سوی اعضای خانواده واجب است.

مواد قانونی مربوط به نفقه

قانون مدنی در خصوص نفقه زوجه بسیار روشن و جامع است. طبق ماده 1107 این قانون، نفقه زوجه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن است.

این نیازها شامل مواردی چون مسکن، پوشاک، غذا، اثاثیه منزل و هزینه‌های درمانی است. حتی در صورتی که زن عادت به داشتن خادم داشته باشد یا به‌واسطه بیماری نیاز به خادم داشته باشد، هزینه آن نیز جز نفقه محسوب می‌شود.

باید توجه داشت که موارد ذکر شده در این ماده، حصری نیستند و تنها به ‌عنوان ‌مثال آورده شده‌اند. حقیقت این است که حقوق زوجه دربردارنده همه نیازهای متعارف و متناسب با شأن زن است.

در تعیین میزان نفقه زوجه، ملاک‌های مهمی چون نیازهای زوجه و شأن او موردتوجه کارشناسان قرار می‌گیرد؛ بنابراین نفقه، حقی است که قانون برای تأمین نیازهای زوجه.

رابطه تمکین و نفقه

رابطه تمکین و نفقه در قانون مدنی به شرح زیر است:

طبق ماده 1108 قانون مدنی، زمانی که زن بدون مانع قانونی، از انجام وظایف خود امتناع کند یا به عبارتی تمکین نکند، حق دریافت نفقه را نخواهد داشت.

به ‌عبارت ‌دیگر، تمکین زوجه شرط مستحق بودن او برای دریافت نفقه است. زن باید وظایف و تکالیف شرعی و قانونی خود را انجام دهد تا بتواند از حق نفقه برخوردار گردد.

این قاعده، برگرفته از اصل مسئولیت متقابل زوجین در قبال یکدیگر است. زن موظف به اطاعت و تمکین از شوهر است و در مقابل، شوهر موظف به تأمین نفقه زوجه است.

بنابراین، رابطه تمکین و نفقه به این صورت است که تمکین زن شرط برخورداری او از حق نفقه است و عدم تمکین، موجب سقوط حق نفقه خواهد شد.

در نهایت، توصیه این مشاوره حقوقی خانواده است که می‌تواند به بهترین شکل ممکن راهنمایی‌تان کند.